Pełnienie funkcji członka okręgowej komisji wyborczej to bardzo odpowiedzialna i znacząca rola.

Kto może zostać członkiem komisji wyborczej?

Kandydatem do składu komisji może być osoba posiadająca prawo wybierania, tj. osoba, która:

• jest obywatelem polskim;
• najpóźniej w dniu zgłoszenia kończy 18 lat; nie jest pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;
• nie jest pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
• nie jest ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu;
• stale zamieszkuje na obszarze województwa, w którym działa komisja.

Kandydatem do składu komisji może być również obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, który:

• najpóźniej w dniu zgłoszenia kończy 18 lat;
• nie jest pozbawiony prawa wybierania w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem.

Oznacza to, że obowiązujące przepisy nie wymagają szczególnych kwalifikacji czy wykształcenia jako warunku wejścia w skład komisji. Jedyną specyficzną przesłanką jest wymóg miejsca zamieszkania (tzw. domicyl), oznaczający, że członek komisji obwodowej powinien stale zamieszkiwać na terenie województwa, w którym działa dana komisja.

Kandydatem do składu komisji nie może być:

• kandydat w danych wyborach;
• komisarz wyborczy;
• pełnomocnik wyborczy komitetu wyborczego;
• pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego;
• urzędnik wyborczy;
• mąż zaufania;
• obserwator społeczny;
• osoba będąca w stosunku do kandydata  w wyborach: małżonkiem, wstępnym, zstępnym, rodzeństwem, małżonkiem zstępnego, wstępnego lub przysposobionego, osobą pozostającą w stosunku przysposobienia.

Zgłoszenie kandydata na członka komisji wyborczej

Kandydatem do składu komisji może być osoba, która stale zamieszkuje na obszarze województwa, w którym jest zgłaszana do komisji i jest wpisana do stałego rejestru wyborców jednej z gmin na obszarze tego województwa.

Należy skontaktować się z komitetem wyborczym albo zgłosić samodzielnie swoją kandydaturę urzędnikowi wyborczemu za pośrednictwem urzędu gminy (Państwowa Komisja Wyborcza nie prowadzi rekrutacji – nie ma też zapisów internetowych i żadnych formularzy). Zgłoszenia kandydatów na członków komisji przyjmują urzędnicy wyborczy, właściwi dla gminy, w której siedzibę ma dana komisja, za pośrednictwem urzędu gminy.

Zgłoszenia kandydatów na członków komisji dokonywane przez pełnomocników komitetów wyborczych przyjmują urzędnicy wyborczy właściwi dla gminy, w której siedzibę ma dana komisja, za pośrednictwem urzędu gminy.

Należy zauważyć, że samo zgłoszenie kandydata na członka komisji nie gwarantuje, że dana osoba zostanie powołana w skład komisji (w przypadku zgłoszenia dla danej komisji większej liczby kandydatów niż ustawowo przewidywano, konieczne będzie przeprowadzenie losowania ich składu). Trzeba też pamiętać, iż można być członkiem tylko jednej komisji wyborczej.

Zgłoszenie kandydatów na członków komisji musi być dokonane najpóźniej w 30. dniu przed dniem wyborów, w godzinach pracy urzędu gminy.

Po wybraniu na członka komisji osoba taka musi wziąć udział w pierwszym posiedzeniu (konstytuowanie się komisji), a także szkoleniu dla okręgowych komisji wyborczych.

Instrukcje dla członków komisji wyborczych

Członek komisji wyborczej jest obowiązany w dniu wyborów nosić w widoczny sposób identyfikator z imieniem i nazwiskiem oraz funkcją pełnioną w komisji.

Prawa i obowiązki członka komisji wyborczej:

• otwarcie lokalu wyborczego;
• umieszczenie w lokalu ewentualnej informacji o skreśleniach/unieważnieniach kandydatów/list kandydatów;
• wydawanie kart do głosowania (sprawdzanie tożsamości wyborcy, odszukiwanie wyborcy w spisie, dopisywanie wyborców do spisu, odbieranie od wyborców podpisów potwierdzających otrzymanie karty, ochrona danych osobowych ujętych w spisie);
• udzielanie wyjaśnień dotyczących sposobu głosowania – na wniosek wyborcy – a także przekazywanie ustnie treści obwieszczeń dotyczących komitetów wyborczych oraz zarejestrowanych list kandydatów – na prośbę wyborcy niepełnosprawnego.
• wydawanie nakładki na kartę do głosowania;
• wydawanie zaświadczeń potwierdzających udział w głosowaniu – na żądanie wyborcy; czuwanie nad przebiegiem głosowania w lokalu;
• bieżące sprawdzanie liczby podpisów w spisie (w razie potrzeby powiadamianie o konieczności uruchomienia kart z rezerwy);
• czuwanie nad zapełnieniem urny (w razie potrzeby skorzystanie z drugiej urny lub jej zamówienie);
• przekazywanie PKW danych o frekwencji (dot. stałych obwodów głosowania) oraz podanie ich do publicznej wiadomości (według stanu na godz. 12:00 i 17:00);
• wykonywanie czynności związanych z głosowaniem korespondencyjnym;
• zakaz udzielania wyborcom pomocy w głosowaniu, z wyjątkiem informowania ich o sposobie głosowania w wyborach oraz warunkach ważności głosu, zgodnie z informacją umieszczoną na karcie do głosowania; wyjaśnienie to nie może zawierać elementów agitacyjnych;
• informowanie o nowym, prawidłowym brzmieniu karty do głosowania przez odwzorowanie takiej karty oraz o warunkach ważności głosu oddanego na takiej karcie w sytuacji, gdy w okresie po wydrukowaniu kart do głosowania, a przed dniem wyborów, Państwowa Komisja Wyborcza skreśli z listy kandydatów nazwisko kandydata na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a nazwisko tego kandydata pozostawia się na wydrukowanych kartach do głosowania (w takim przypadku nie dokonuje się druku nowych kart do głosowania);
• zakaz agitacji wyborczej.

Przywileje przysługujące członkowi komisji wyborczej

Członkom komisji wyborczych przysługują diety (500 zł dla przewodniczącego, 400 zł dla zastępcy przewodniczącego oraz 350 zł dla członka komisji), a także zwrot kosztów podróży i noclegów. Członkom komisji, w związku z wykonywaniem zadań, przysługuje zwrot kosztów przejazdów lub dojazdu środkami komunikacji publicznej, w uzasadnionych przypadkach, związanych w szczególności z brakiem możliwości przejazdu lub dojazdu środkami komunikacji publicznej, przysługuje zwrot kosztów przejazdu innymi środkami transportu zbiorowego lub, za zgodą przewodniczącego komisji, własnym samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem.

Członkom obwodowej komisji wyborczej przysługuje zwolnienie od pracy zawodowej na czas wykonywania zadań wyborczych, w wymiarze do 5 dni. Za ten okres zwolnionemu pracownikowi nie przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Pracownik zachowuje jednakże pozostałe uprawnienia z tytułu zatrudnienia zarówno bezpośrednio wynikające ze stosunku pracy, jak i z ubezpieczenia społecznego. Członek obwodowej komisji wyborczej korzystający ze zwolnienia od pracy zawodowej nie jest zatem pozbawiony prawa do świadczeń ubezpieczeniowych w razie zaistnienia zdarzeń objętych tym ubezpieczeniem.

Członek komisji ma niewątpliwie prawo do zwolnienia od pracy, co oznacza, że pracodawca nie może odmówić mu udzielenia zwolnienia. Okres takiego zwolnienia należy traktować jako okres usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, z konsekwencjami wynikającymi na przykład z art. 41 Kp (zakaz wypowiedzenia w tym czasie umowy o pracę).

W razie zamiaru skorzystania ze zwolnienia od pracy, o którym mowa w art. 154 § 4 Kwyb., członkowie obwodowych komisji wyborczych są obowiązani co najmniej na 3 dni przed przewidywanym terminem nieobecności w pracy uprzedzić w formie pisemnej pracodawcę o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności w pracy, a następnie, nie później niż następnego dnia po upływie okresu nieobecności w pracy, dostarczyć pracodawcy zaświadczenie usprawiedliwiające nieobecność w pracy wykonywaniem zadań komisji.

Członkowie obwodowych komisji wyborczych w trakcie:

• przebywania w lokalu wyborczym;
• czynności podejmowanych przez obwodową
  komisję wyborczą;
• przygotowań do prac obwodowej komisji wyborczej

korzystają z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych i ponoszą odpowiedzialność jak funkcjonariusze publiczni. Nie oznacza to jednak, że osoby te są funkcjonariuszami publicznymi.

Wygaśnięcie członkostwa w obwodowej komisji wyborczej

Zgłoszenie do składu obwodowej komisji wyborczej następuje po uzyskaniu zgody osoby, której ma dotyczyć.

Wygaśnięcie członkostwa w obwodowej komisji wyborczej następuje w przypadku:

• zrzeczenia się członkostwa;
• wyrażenia zgody na kandydowanie w wyborach przez osobę będącą w stosunku do członka komisji małżonkiem, wstępnym, zstępnym, rodzeństwem, małżonkiem zstępnego lub przysposobionego albo pozostającą z nim w stosunku przysposobienia;
• śmierci członka komisji;
• utraty prawa wybierania oraz w przypadku odwołania.

Członkostwo w obwodowej komisji wyborczej wygasa z dniem podpisania zgody na kandydowanie w wyborach bądź objęcia funkcji komisarza wyborczego, pełnomocnika, urzędnika wyborczego lub męża zaufania. Wygaśnięcie członkostwa w obwodowej komisji wyborczej nastąpi też w razie niespełnienia warunku stałego zamieszkania na obszarze województwa, w którym działa dana obwodowa komisja wyborcza. Ponadto komisarz wyborczy odwoła członka obwodowej komisji wyborczej w przypadku nieuczestniczenia w pracach komisji bez usprawiedliwienia lub podejmowania działań sprzecznych z prawem.

Uzupełnienie składu obwodowej komisji wyborczej następuje w trybie i na zasadach określonych w przepisach o jej powołaniu.